Kim jest sygnalista i jakiego rodzaju naruszenia może zgłosić
Termin „sygnalista” wywodzi się od angielskiego pojęcia whistleblower. Najogólniej mówiąc, sygnalistą jest osobą zgłaszającą naruszenia prawa lub zasad etycznych właściwemu podmiotowi wewnętrznemu lub zewnętrznemu w celu doprowadzenia do usunięcia nieprawidłowości.
Ustawa z 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów definiuje, że sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą.
Związek z pracą jest zatem tym czynnikiem, który decyduje o tym, że ochrony przynależnej sygnaliście nie może uzyskać każda osoba fizyczna dokonująca zgłoszenia nieprawidłowości, lecz taka, którą z podmiotem zatrudniającym wiąże odpowiedni status – przy czym w przepisach ustawy jest on ujęty bardzo szeroko.
|
Sygnalistą może być osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą, w tym: |
|
|
1. |
pracownik |
|
2. |
pracownik tymczasowy |
|
3. |
osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej |
|
4. |
przedsiębiorca |
|
5. |
prokurent |
|
6. |
akcjonariusz lub wspólnik |
|
7. |
członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej |
|
8. |
osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej |
|
9. |
stażysta |
|
10. |
wolontariusz |
|
11. |
praktykant |
|
12. |
funkcjonariusz w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. |
|
13. |
żołnierz w rozumieniu art. 2 pkt 39 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny. |
Sygnalista jest więc osobą powiązaną z podmiotem zatrudniającym (np. w ramach stosunku pracy, umowy cywilnoprawnej lub służby), która zgłasza nieprawidłowości w związku z wykonywaną pracą.
To jednak nie wszystko. Dokonywane przez sygnalistę zgłoszenie powinno mieścić się także w zakresie katalogu naruszeń przepisów, określonych w przepisach ustawy.
Katalog ten obejmuje zgłoszenia naruszeń w zakresie:
-
korupcji;
-
zamówień publicznych;
-
usług, produktów i rynków finansowych;
-
przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
-
bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
-
bezpieczeństwa transportu;
-
ochrony środowiska;
-
ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
-
bezpieczeństwa żywności i pasz;
-
zdrowia i dobrostanu zwierząt;
-
zdrowia publicznego;
-
ochrony konsumentów;
-
ochrony prywatności i danych osobowych;
-
bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
-
interesów finansowych Skarbu Państwa RP, jednostki samorządu terytorialnego oraz UE;
-
rynku wewnętrznego UE, w tym publicznoprawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych;
-
konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela – występujące w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej i niezwiązane z dziedzinami wskazanymi.
Warto pamiętać o tym, że pracodawca może w ramach procedury zgłoszeń wewnętrznych przewidzieć dodatkowo możliwość zgłaszania informacji także o innych naruszeniach – dotyczących obowiązujących w tym podmiocie prawnym regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych, które zostały ustanowione przez ten podmiot na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązującego i pozostają z nimi zgodne.
Podstawa prawna:
-
art. 3, art. 4 ustawy z 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów (Dz.U. z 2024 r. poz. 928).
